קראו לה ופאא עבאהרה. בת 40 ואימא לחמש בנות, שנרצחה שלשום (יום ב') על ידי בעלה לשעבר, לאור יום בלב העיר עראבה. מה מביא גבר, כל גבר, לקטול בהינף מברג את חיי אשתו ולהותיר את בנותיו, בשר מבשרו, ללא אימא? המקרה הפרטי של עבאהרה מחייב חקירה משטרתית מעמיקה אחר הגורמים שהפשיטו את החשוד מצלם האדם שבו, אבל במבט כללי על התופעה דבר אחד ברור וידוע: התנהגות הגבר הערבי - כמו כל גבר אחר - נטועה עמוק בחינוך שהוא מקבל ממשפחתו ומסביבתו; חינוך שהוא מקבל מאישה, אימא שלו, וקל וחומר מאביו.
עוד מתקופת הבערות נהגו בשבטים ערבים לרצוח תינוקות בנות ביום היוולדן. בערבית זה נקרא "ואאד אל-בנאת". משפחות אלו היו מעוניינות בבנים בלבד וראו בנשים נטל משום שאלה לא יכלו לסייע כמו גברים בשמירה על המשפחה או לצורכי פרנסתה.
גם כיום לא מעט נשים ערביות מגדלות את בניהן באופן שונה מזה של בנותיהן. הוא זוכה להעדפה מצד הוריו בכל תחומי החיים בעוד הבת צריכה להיות כנועה וכפופה לאחיה. הוא מתחנך על מאצ'ואיזם גברי ועל אדנות כלפי אחיותיו. הוא מחונך להיות הגבר של המשפחה ובעל הבית ללא קשר לגיל האחיות. תחת עיני הוריו הוא מקבל היתר להתערב בחייהן בכל דבר ועניין. הוא זה שמכתיב את אורחות חייהן.
הגבר הערבי שחונך על העדפה נוכח לדעת שנשים אינן בשליטתו כפי שחונך בבית וקריסת הציפיות מערערת את האיזון שלו. אלה שלא מצליחים להתיישר עם המציאות מגיבים לעיתים באופן קיצוני
בסופו של דבר, בין אם חונך על העדפה ובין אם לאו, הוא גם זוכה בכל הירושה תוך שלילת זכויות הבנות, בנימוק שהן ממילא יזכו בירושה מהורי הגבר שאיתו יתחתנו.
תחת חינוך אדנותי שכזה מתבגר אותו גבר ועימו הוא יוצא לעולם החיצון. אלא ששם הוא נוכח אט אט לדעת שהנשים אינן בשליטתו ולא סרות למרותו כפי שחונך בבית. הוא מגלה שהמציאות שונה ממה שהורגל לחשוב וקריסת הציפיות מערערת את האיזון הפנימי שלו. אלה שלא מצליחים להתיישר עם המציאות ולהשלים עם השוויוניות בינם לבין הנשים, מגיבים לעיתים באופן קיצוני, עד כדי אלימות קשה.
תוסיפו לכך את העובדה שהאישה הערבייה של ימינו שונה משנים עברו. כיום היא מובילה בכל תחומי החיים – מהאקדמיה ועד שוק העבודה – והיא ממלאת תפקידים בכירים שעד לפני שני עשורים רק גברים הצליחו להחזיק בהם. זה מעניק לה עצמאות כלכלית ומבטל את תלותה בגבר, שפעם נתפס כמפרנס העיקרי וכפועל יוצא מכך המכריע בכל דבר ועניין.
במסגרת עבודתי המקצועית נתקלתי בלא מעט מקרים שבהם איים הבעל בגירושים אם אשתו תצא ללמוד לצורך רכישת מקצוע. במקרים אחרים נתקלו נשים שביקשו לצאת ללמוד בהתנגדות אגרסיבית מצד בעליהן, במיוחד כאשר אלה חסרי השכלה.
זו השורה התחתונה: התפתחות האישה הערבייה מערערת את מעמדו של אותו גבר, שנתפס בעיני החברה כבעל הבית והאדון על אשתו.
על פי משפחתה של ופאא עבאהרה, הרצח בוצע על רקע מאבק משמורת על הילדות. החוקרת החינוכית ד"ר אימאן טרביה טוענת שהבעל הערבי מרגיש בעלות על אשתו ולכן איננו מוכן להשלים עם שלילת זכותו עליה, ככל שהיוזמה לפרידה באה ממנה. זה נובע לא רק מהחינוך שקיבל מהוריו, אלא גם מהעובדה שהוא זה שהביא לתא המשפחתי את הירושה, את הקרקע ואת הבית.
אחיה של הנרצחת: "חיים בהפקר"
על פי חוקי המדינה, זכאית האישה לקבל את מחצית הרכוש המשותף בפרידה, אבל בסכסוכי משפחה בחברה הערבית תמצאו לרוב שהבעל לא רואה הצדקה לכך שאשתו תיהנה מהירושה שהוא הביא. סכסוכי רכוש שכאלה, בשילוב החינוך האדנותי, מעלים את סף המתח בין בני הזוג ומגבירים את מקרי האלימות הקיצונית.
הגיעה העת שהחברה הערבית תתעשת בכל הנוגע לחינוך בתוך התא המשפחתי. עליה לעבור מחינוך אדנותי המבכר את הבן על אחותו, לחינוך שוויוני.
שלילת זכויות הירושה של האחיות פוגעת בכוחן לטעון לשוויוניות בתוך תא הנישואים המצומצם: היא מעלה את רף התסכול אצל הנשים ובמקביל מגבירה את תחושת העליונות והאדנותיות של הבעל כלפיהן. רק חינוך לשוויוניות יכול למזער את הסיכוי לאלימות הגואה כלפי נשים בחברה הערבית. בראש ובראשונה יש להפסיק את החינוך לעליונות הבן על אחיותיו.
تربية الرجل العربي العنيف تصطدم بالواقع. والنتيجة مأساوية
الرجل العربي العنيف يتعلم الذكورية ويحصل على إذن للسيطرة على حياة أخواته. ثم يخرج إلى العالم ويلتقي بالنساء المستقلات ويفقد التوازن. القتل سيستمر كل حين المجتمع العربي لن يقوم بتغيير المنهج الفكري ويتعامل بالمساواه بين الرجال والنساء.
المحامي شكيب علي
كان اسمها وفاء عباهرة. 37 عاما وأم لاربعة بنات، والتي قتلت قبل أسبوع على يد زوجها السابق، في وضح النهار في قلب مدينة عرابة. ما الذي يجعل الرجل، كل رجل، أن يقتل بنفض الغبار وبدون مبالاة، زوجته ويترك بناته، من لحمه ودمه، دون أم؟
تتطلب قضية عباهرة تحقيقًا معمقًا من قبل الشرطة في العوامل التي حرمت المشتبه به من كل إنسانية، ولكن في نظرة عامة على الظاهرة هناك شيء واحد واضح ومعروف: سلوك الرجل العربي ككل رجل اخر متجذر في التربيه الذي يتلقاها من أسرته وبيئته; تربيه يتلقاه من امرأة، والدته، ومن الوالد.
منذ الجاهلية كانت القبائل العربية تقتل البنات الصغيراتيوم ولادتهن. هذ الظاهرة كانت تسمى في اللغة العربية "وأد البنات". كانت هذه العائلات معنية فقط بالأبناء ورأت أن المرأة عبء عليها لأنها لا تستطيع أن تساهم مثل الرجل في إعالة الأسرة أو تلبية احتياجاتها المعيشية.
حتى اليوم، تربي بعض الامهات العربيات ابنها بشكل مختلف عن ابنتها. يفضله والديه في كل مجالات الحياة، بينما على الابنة أن تكون خاضعة لأخيها. هو يتلقى التربية الرجولية الذكورية ويتعلم السيادة تجاه أخواته. يتربى أن يكون رجل الأسرة ورب للبيت بغض النظر عن عمر أخواته. بإشراف والديه يحصل على إذن للتدخل في حياتهم في أي شيء وكل شيء وكل مجال. هو الذي يملي عليهم أسلوب حياتهم.
يدرك دالك الرجل العربي على كبر أن المرأة ليست تحت سيطرته كما تعلم في البيت، وهذا يؤدي الى انهيار التوقعات وزعزعة توازنه. أولئك الذين يفشلون في التوافق مع الواقع يتفاعلون أحيانًا بطريقة متطرفة.
في النهاية، هو الدي سيرث أيضًا الميراث بالكامل مع حرمان اخواته الاناث من حقوقهن، من منطلق ان زوجهن المستقبلي سيرث من والديه بينما زوجه اخيهن لن ترث من والديها شيئا
مع هذا التعليم الطاغي والسلطوي ، يكبر دالك الرجل ويخرج معه إلى العالم الخارجي. لكنه يدرك ببطء ومع مرور الوقت أن النساء لسن تحت سيطرته ولا يخضعن لسلطته كما تم تربيته على يد والديه في البيت. يكتشف أن الواقع يختلف عما اعتاد عليه، وانهيارالتوقعات هذا يزعزع توازنه الداخلي. أولئك الذين يفشلون في التوافق مع الواقع وإدراك حق المساواة بينهم وبين النساء، يتفاعلون أحيانًا بطريقة متطرفة، لدرجة العنف الشديد.
أضف إلى ذلك أن المرأة العربية المعاصرة اليوم تختلف عن المرأة العربية من سنوات ماضية. وهي اليوم رائدة في جميع مجالات الحياة - من الأوساط الأكاديمية وحتى سوق العمل - وهي تشغل مناصب رفيعة كان الرجال فقط قادرين على شغلها حتى قبل عقدين. وهذا يمنحها الاستقلال المالي وينهي اعتمادها على الرجل، الذي كان يُعتبر سابقا على أنه العائل الرئيسي ونتيجة لذلك كان حاسمًا في كل شيء وأي شيء.
كجزء من عملي المهني، صادفت عددًا كبيرا من الحالات التي هدد فيها الزوج بالطلاق إذا خرجت زوجته للدراسة حتى تكتسب مهنة. في حالات أخرى، واجهت النساء الراغبات في الخروج للدراسة مقاومة شديدة من قبل أزواجهن، خاصة عندما لم يكن الزوج متعلماً
خلاصة القول هي: إن تطور المرأة العربية يقوض مكانة الرجل، الذي ينظر إليه المجتمع على أنه المسيطر وصاحب القرار في معاملته مع زوجته ..
بحسب عائلة وفاء عباهرة، إن جريمة القتل تمت على خلفية خصام على حضانة ألبنات. الباحثة التربوية الدكتورة إيمان طربيه تدعي أن الزوج العربي يشعر بملكية على زوجته وبالتالي فهو غير مستعد لقبول إلغاء حقه عليها، بالأخص اذا كان طلب الأنفصال او الطلاق يأتي من قبلها. وهذا ليس فقط بسبب التربيه الذي تلقاها من والديه ومن البيت فحسب، بل يرجع أيضًا إلى أنه هو الذي قام بجلب الميراث والأرض والبيت إلى العائلة.
بموجب قانون الدولة، يحق للزوجة الحصول على نصف الملكية المشتركة عند الانفصال، ولكن في النزاعات الأسرية في المجتمع العربي غالبًا ما تجد أن الزوج لا يرى أي مبرر أن زوجته تحصل على الميراث الذي جلبه. مثل هذه النزاعات على الممتلكات، إلى جانب التعليم المتميز، تؤدي لرفع عتبة التوتر بين الزوجين وتزيد من حدوث اعمال العنف الشديد.
حان الوقت ان يتغير المجتمع العربي بكل ما يتعلق بالتربية ضمن العائلة. يجب الإنتقال من تعليم ذكوري سلطوي لتعليم متساوي مُتَكَافِئَ بين الاخ واخته يحفظ مكانة الاخت في جميع المجالات وبلذات في ورثة والديها.
إن حرمان الأخوات من حقوقهن في الميراث يضعفهن في المطالبة بالمساواة داخل خلية الزواج الضيقة: فهو يرفع عتبة الإحباط لدى النساء ويزيد في نفس الوقت من شعور الزوج بالتفوق والسيطرة تجاههن. فقط التعليم للمساواة يمكن أن يقلل من تفاقم العنف ضد المرأة في المجتمع العربي. أولا وقبل كل شيء يجب وقف التربية المبنيه على سيادة الابن على أخواته.
- עו"ד שקיב (שכיב) עלי עוסק בין השאר בדיני משפחה ודיני מקרקעין
מעוניינים להציע טור לערוץ הדעות של ynet? שלחו לנו ynetopinion@gmail.com
