הפיגועים של השבועות האחרונים היו מזעזעים והתקבלו בפאניקה ופחד אצל כולם, יהודים וערבים. בכל פעם שמתעוררת מתיחות ביטחונית עולה גם תחושת החרדה הכוללת, אך לצערי, השיח התקשורתי והציבורי רואה רק את הפחד של יהודים. כן, גם ערבים פוחדים אחרי פיגועים.
אני פחדתי לא רק שאהיה קורבן לפיגוע אם אמצא את עצמי במקום, אלא גם שההכללה שעושים נבחרי ציבור, התקשורת וחלק מהיהודים כלפי החברה הערבית כולה תתורגם לפעולה בשטח נגדי, נגד בני משפחתי או נגד אזרחים ערבים עם "סימני זיהוי" ברורים. למשל אשתי שהולכת עם כיסוי ראש ולא מרגישה בנוח ובבטיחות להסתובב במקום שיש בו מפגש ישיר עם יהודים.
היא לא היחידה שחשה שהיא מהווה סכנה בגלל המראה החיצוני שלה, הזהות שלה או בגלל שימוש בשפה הערבית במרחב הציבורי. כי כשמשדרים בטלוויזיה הפגנות שבהן צועקים "מוות לערבים", וכששדרן מרכזי קורא לחודש הקדוש ביותר בשנה למוסלמים בשם גנאי ואף אחד לא מתייחס - אז כל ערבי או ערבייה נחשבים אוטומטית לחשודים.
בכל משבר או מתיחות ביטחונית ממהרים מקבלי ההחלטות והציבור הרחב לעשות דה-לגיטימציה לכלל האזרחים הערבים. לדוגמה, הצורך של ראשי רשויות להרגיע את תושביהן באמצעות נקיטת צעדים והחלטות הפוגעים בפרנסתם, זכויותיהם ומעמדם של האזרחים הערבים ושל עובדים פלסטינים מהגדה. כך קראו כמה מהם לעצור עבודה של אנשי מקצוע ופועלים ערבים בנתיבות, עפולה, רמת גן, קריית גת, חולון וראשון לציון. גם רבנים הצטרפו אליהם, ובמקומות מסוימים היו כאלה שביקשו להרחיק אנשי צוות ערבים ממוסדות החינוך והעבירו מסר פסול ומסוכן לתלמידים שרגילים לנוכחות הצוות במרבית ימי השנה.
המחקר מראה שרק 56% מהיהודים חושבים שרוב הציבור הערבי מתנגד לאלימות כלפי יהודים, אך בפועל מדובר ב-98% מהאזרחים הערבים. המשמעות היא שהיהודים לא מכירים את הציבור הערבי
כאן בא לידי ביטוי הפער בין העמדות שהיהודים מייחסים לערבים לגבי האירועים האחרונים, לבין העמדות של הערבים במציאות. מחקר של מרכז אקורד הראה לאחרונה שרק 56% מהיהודים חושבים שרוב הציבור הערבי מתנגד לאלימות של ערבים כלפי יהודים, אך בפועל 98% מהאזרחים הערבים מביעים התנגדות כזאת. המשמעות היא שהיהודים לא מכירים את הציבור הערבי ואת עמדותיו.
המחקר גם מראה על הפחד והרצון המשותף למנוע אלימות: 75% מהערבים ו-64% מהיהודים חוששים לביטחונם עקב האירועים האחרונים. העובדה שהפחד אצל הערבים גדול יותר מוכיחה שוב עד כמה עמוק הפער, ושהגיע הזמן להפסיק את שיח ההסתה ולהכיר בתחושות של שני הצדדים.
תאמר עואדהמרחב הציבורי בישראל הוא מקום שבו ערבים ויהודים נפגשים על בסיס יום-יומי - גם בשגרה וגם בימי חירום. אם זה בעבודה, בתחבורה הציבורית, בלימודים, במקומות בילוי, בבתי חולים ועוד. הוא אמור להיות משותף ובטוח עבור כל האזרחים, בכל זמן נתון ולא על תנאי.
עם השנים יש יותר ויותר מרחבים ציבוריים משותפים, כי במדינה הזאת אנחנו חיים - ונמשיך לחיות - יחד. זה דווקא הזמן לחזק ולהעצים את המרחבים המשותפים שבהם כל אזרח ואזרחית ירגישו בטוחים ושייכים. זה הזמן למנהיגים אזרחיים אמיתיים שיגידו שיש מקום לכולם. זה הזמן שמנהיגות אמיתית שמאמינה בערך השותפות תרים את הקול נגד הפרדה, שנאה ופחד.
- תאמר עואד הוא רכז פרויקט מרחב ציבורי משותף בעמותת סיכוי-אופוק, המקדמת שוויון ושותפות בין האזרחים הערבים והיהודים במדינה
מעוניינים להציע טור לערוץ הדעות של ynet? שלחו לנו ynetopinion@gmail.com
لا أحد يتحدّث عن خوفي
تامر عوّاد
العمليّات الأخيرة التي شهدتها الدولة في الأسبوعين الأخيرين كانت مرّوعة، ودبّت الذعر والرعب في نفوس الجميع، يهودًا وعربًا. في كلّ مرّة يطرأ فيها توتّر أمني، يزداد الشعور بالخوف لدى جميع الأطراف، لكن للأسف الشديد، الخطاب الإعلامي والعام يرى خوف الطرف اليهودي فقط.
صدِّقوا، العرب أيضًا يخافون بعد وقوع عمليّات أمنيّة. أنا أيضًا خفت، ليس فقط من احتمال وقوعي ضحيّةً لعمليّة ت أثناء تواجدي في شارع كهذا أو ذاك وفي وقت كهذا أو ذاك، بل من أن يتحوّل التعميم الذي يمارسه الإعلام ومنتخَبو الجمهور ضدّ المجتمع العربي إلى أفعال تستهدفني أنا وأبناء عائلتي. تستهدف المواطنين العرب ممّن لديهم سِمات هويّة واضحة، كزوجتي، لكونها محجّبة، ولا تشعر بالراحة والأمان عند تجوّلها في مكان فيه احتكاك مباشر مع اليهود. تخاف لئلّا تشعر بأنّ حضورها غير مستحبّ، أو كأنّها تشكّل خطرًا على الآخرين لمجرّد مظهرها الخارجيّ وهويّتها، أو بسبب تحدّثها باللغة العربيّة في الحيّز العام. وعندما تُبَثّ عبر التلفزيون مظاهرات يصرخون فيها "الموت للعرب"، وعندما ينعت المذيع الشهر الأقدس في السنة بألفاظ بذيئة ولا أحد يكترث - يصبح كلّ عربي أو عربيّة، تلقائيًا، مشتبَهًا مركزيًا.
في كلّ مرّة تطرأ فيها أزمة أو توتّر أمني، يسارع صنّاع القرار والجمهور الواسع إلى نزع الشرعيّة عن المواطنين العرب. حاجة رؤساء السلطات المحليّة والبلديّات وصنّاع القرار لتهدئة روع جماهيرهم تأتي عامّةً على حساب حقوق ومكانة المواطنين العرب أو العمّال الفلسطينيّين من الضفّة، فيتّخذون خطوات وقرارات تمسّ بمصدر رزقهم. لم يكن الوضع مختلفًا في الأحداث الأخيرة أيضًا، بعد أن ناشد الجمهور وصنّاع القرار بوقف تشغيل المهنيّين والعمّال العرب في بعض المدن اليهوديّة مثل نتيفوت، العفّولة، رمات غان، كريات غات، حولون وريشون لتسيون، ظنًّا منهم أنّ هذا سيحلّ المشكلة. بل وفي بعض الأماكن الأخرى، طالبوا بإبعاد الموظّفين العرب عن المؤسّسات التربويّة، وأوصلوا رسالة معيبة وخطيرة للطلاب المعتادين على حضور الطاقم العربي غالبيّة أيّام السنة.
مناشدات وقرارات هؤلاء الرؤساء وصنّاع القرار تدلّ على الفجوة بين المواقف التي يُنسِبها اليهود للعرب بشأن الأحداث الأخيرة وبين مواقف العرب على أرض الواقع. أظهرَت دراسة جديدة أجراها مركز اكورد أنّ نحو %56 من اليهود يعتقدون أنّ غالبيّة الجمهور العربي يعترضون على العنف الذي يمارسه العرب ضدّ اليهود، لكن فعليًا، %98 من المواطنين العرب يعترضون على العنف الذي يمارسه العرب ضدّ اليهود. يمكن القول إنّ اليهود لا يعرفون الجمهور العربي ومواقفه تمامًا، الأمر الذي يجعل رؤساء السلطات المحليّة والبلديّات ينجرّون وراء مواقف مغلطة، ويمسّون هباءً بحقوق المواطنين والعمّال العرب. كان من المتوقَّع من صنّاع القرار، كرؤساء السلطات المحليّة والبلديّة والمؤسّسات، إظهار قدر أكبر من المسؤوليّة والجدّيّة، واتّخاذ قرارات أكثر حِكمةً وعقلانيّةً.
كما وأشارت الدراسة إلى الخوف الذي ينتاب العرب واليهود على حدّ سواء، ورغبتهم المشتركة بمنع العنف. وفقًا لاستطلاع مركز أكورد، %75 من العرب و-%64 من اليهود يخافون على أمنهم على ضوء الأحداث الأخيرة. حقيقة أنّ خوف العرب يفوق خوف اليهود، تشير إلى أنّ المجتمع الإسرائيلي لا يعرف المجتمع العربي تمامًا، وأنّه حان الأوان لوقف التحريض وللاعتراف بخوف كِلا الطرفَين.
الحيّز العام في البلاد هو مكان يلتقي به العرب واليهود يوميًا -في الأوقات الاعتياديّة وفي أوقات الطوارئ أيضًا. سواءً في العمل، في المواصلات العامّة، في أماكن الترفيه، في التعليم وغيرها -من المفترض أن يكون الحيّز العام مكانًا مشتركًا وآمنًا لكلّ المواطنين، طيلة الوقت ودون أيّ شروط.
مع تقدّم الوقت، أصبح هناك المزيد من الحيّزات العامّة المشتركة، لأنّنا في هذه الدولة نعيش وسنعيش دائمًا - معًا. هذا الوقت الأنسب لتعزيز وتمكين الحيّزات العامّة المشتركة، ليشعر فيها كلّ مواطن ومواطنة بالأمان والانتماء، هذا الوقت الأنسب للقادة المدنيّين الحقيقيّين ليقولوا إنّ هناك مكانًا للجميع في الحيّزات العامّة وفي حيّزات العمل - وليس فقط عندما يكون الأمر مريحًا للمشغّلين ولصنّاع القرار. هذا الوقت الأنسب لتنهض القيادة الحقيقيّة التي تؤمن بقيمة الشراكة، وترفع صوتها أمام الفصل، الكراهية والخوف.
تامر عوّاد هو مركّز مشروع الحيّز العام المشترك في جمعيّة سيكوي-أفق، التي تعمل من أجل تحقيق المساواة والشراكة بين المواطنين العرب واليهود في الدولة
